Ρωμαϊκά λουτρά Σάμης

Στην ευρύτερη περιοχή της θέσης «Λουτρό» Σάμης ερευνήθηκαν τμήματα λουτρικών εγκαταστάσεων ρωμαϊκών χρόνων, η ύπαρξη των οποίων δικαιολογεί και το σημερινό τοπωνύμιο της περιοχής.

Το σημαντικότερο ορατό λουτρικό συγκρότημα βρίσκεται επί της οδού Διχαλίων, στη δυτική πλαγιά του λόφου της Κυάτιδος. Οι ανατολικότεροι τοίχοι του σώζονται έως ύψος περίπου 4μ. Το κτίσμα θα είχε καμαροσκέπαστη και βαθμιδωτή κάλυψη. Η κύρια είσοδος είναι από το Βορρά και οδηγεί σε ανοιχτό διάδρομο και εν συνεχεία αίθριο χώρο με ψηφιδωτό δάπεδο και  impluvium για τη συλλογή των ομβρίων. Εκατέρωθεν του διαδρόμου αναπτύσσονται υπόκαυστοι χώροι (caldaria), πάνω από τους οποίους βρίσκονταν οι θάλαμοι, στους οποίους περνούσαν το χρόνο τους οι θαμώνες. Οι ανατολικοί θάλαμοι έφεραν ψηφιδωτά δάπεδα και οι τοίχοι τους καλύπτονταν με ορθομαρμαρώσεις, από τις οποίες σώθηκαν μόνο θραύσματα.

Σύμφωνα με τον Β. Καλλιπολίτη, εκτός του κτηρίου λειτουργούσε στους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους εργαστήριο χαλκοπλαστικής, από το οποίο ίσως προέρχεται και εικονιστική κεφαλή πιθανόν του Γαλλιηνού. Τμήμα του κτηρίου χρησιμοποιούταν μέχρι τις αρχές του 20ου αι. ως εργοστάσιο απόσταξης οινοπνεύματος και για αυτό το λόγο ο χώρος ονομάζεται σήμερα ρακόσπιτο.

Λίγα μέτρα νοτιότερα, στο ακίνητο ιδιοκτησίας ΔΕΥΑ Σάμης σώζονται υπόκαυστοι χώροι ενός ακόμη λουτρού.

Στην περιοχή, επίσης, της πλατείας Κωνσταντάτου (επί της οδού Αγγλίας, στο ακίνητο ιδιοκτησίας Δημουλά, στον αύλειο χώρο του Λιμεναρχείου και επί της οδού Αγριλίων)  αποκαλύφθηκαν υπόκαυστοι χώροι, δεξαμενές λουτρού και αίθουσες, κοσμημένες με ψηφιδωτά δάπεδα, που ανήκουν πιθανόν σε ένα κτηριακό συγκρότημα.